Britanyalı bestecilerin bir şanssızlığı var. Purcell ve Handel’den bu yana (ki Handel de bilindiği gibi bir Alman’dı) hiçbir Britanyalı besteci dünya çapında birinci derece şöhrete ulaşamadı. Belki Edward Elgar ve Benjamin Britten bu kısır döngüyü kırar gibi oldular ama nedense hiçbiri Stravinsky’nin, Bartok’un hatta Schoenberg’in bile katına çıkamadılar 20’inci yüzyıl müzik çevrelerinde. Bu kara yazgı günümüzde de sürüyor ne yazık ki. John Tavener de Britanya’nın son yıllarda tanınmış birkaç bestecisinden biri olmakla birlikte, ününün Britanya adaları sınırları dışına pek fazla çıktığı söylenemez. Tavener, 1944 yılında Londra’da doğmuş. 
John Tavener
Müziğe yetenekli olduğu küçük yaşta fark edilmiş. Ortaokula başladığında başarılı bir piyanist ve organist olarak tanınıyormuş artık. Ciddi müzik çalışmalarına Royal Academy of Music’e girerek devam eden Tavener, öğrenciliği sırasında bestecilik dalında ödüller kazanmış. Öğretmenleri arasında Sir Lennox Berkeley ve Avustralyalı besteci David Lumsdaine de varmış.
İlk başarısını 1965 yılında London Sinfonietta adlı çağdaş müzik topluluğunun halk huzurundaki ilk konserlerinde yorumlanan The Whale (Balina) adlı dramatik kantatı ile yakalamış John Tavener.
Arayışının sonu: Rus Ortodoks Kilisesi
Yıllar geçtikçe bestecinin mistik ve metafizik dünyaya yaklaştığını görüyoruz. Bu bağlamda ilk örnek 1973-76 yılları arasında bestelediği Thérése adlı opera. Bu yapıtında besteci sonradan Azize mertebesine ulaşan genç rahibe Lisieux’lü St. Thérése’in geçirdiği inanç krizini ele almış. The Gentle Spirit ve Canticle of the Mother of God adlı eserleriyle gitgide Doğu Kilisesi inanç sistemine ve liturjisine yakınlaşan Tavener, 1977 yılında Rus Ortodoks Kilisesine katılarak uzun süren arayışının sonuna ulaşmış oldu.
Bu tarihten sonra bestelediği tüm eserlerin mistik yanlarının öne çıktığını görüyoruz. Örneğin The Protecting Veil ve Thrinos, 1990 yılında bestelediği Resurrection operası, 1992 Aldeburgh Festivali için bestelediği Mary of Egypt, Bournemouth Senfoni Orkestrasının 100. Yıldönümü için bestelediği The Theophany, 1994 Proms konserleri için ısmarlanan The Apocalypse, Monteverdi Korosunun 30. yıldönümü için bestelediği The World is Burning, ilhamını hep İncil’den alan yapıtlar. Bütün bu ağır ve karamsar eserlerin sonuncusu ise Prenses Diana’nın cenaze töreni için bestelediği cenaze müziği. Besteci ayrıca Stalin döneminde büyük cefa çeken ünlü şair Anna Akhmatova için de bir Requiem bestelemişti.
The Protecting Veil, çello solo ve yaylı çalgılar orkestrası için bestelenmiş bir eser. Sekiz bölümlü. Ortodoks inancı içinde yer alan “Meryem Ananın Koruyucu Duvağı” söylencesi ilham vermiş besteciye burada. Zaten John Tavener’in özellikle Meryem Ana konularına daha fazla eğildiğini görüyoruz eser listesine baktığımızda.
İnanışa göre 10’uncu yüzyılın başlarında Constantinopolis yani şimdiki İstanbul ahalisi, Müslüman ordularının istilası tehlikesi karşısında korkuyla titremekteymişler. Şehirlerini koruması için bütün gece Tanrıya dua eden iki keşişe birden gökyüzünde Meryem Ana görünmüş. Etrafı azizler ve azizelerle çevriliymiş. Bir yandan dua ediyor bir yandan da baş örtüsü ya da duvağı ile bütün şehrin üzerini örtüyor ve şehri böylece koruyormuş. Meryem Ananın koruyuculuğundan cesaret alan Hıristiyanlar şehirlerini Müslümanlara karşı kahramanca savunma cesaretini böyle bulmuşlar Ortodoks inancına göre. Eserin ilk bölümü ile son bölümünde Meryem Ananın kozmik güzelliğini ve parçalanmış bir dünya üzerindeki iyileştirici gücünü anlatıyor besteci. Daha sonraki bölümlerde Meryem Ananın hayatından sahneler yer alıyor. The Nativity of the Mother of God, Meryem Ananın dünyaya gelişini, The Annunciation, İsa’yı dünyaya getireceğinin haber |
|
Steven Isserlisverilişini, The Incarnation, yeniden dünyaya gelişi, The Lament of the Mother of God at the Cross, çarmıha gerilmiş İsa’nın annesinin ağıtını, The Resurrection, dirilişi, The Dormition, Meryem Ananın uykuya dalıp bu dünyadan öteki dünyaya geçişini canlandıran bölümler.
Yorum, Isserlis'in
John Tavener’ın solo çello ve yaylı çalgılar orkestrası için bestelediği The Protecting Veil adlı yapıtı, Britanyalı çellist Steven Isserlis yorumluyor. Londra Senfoni Orkestrasını ünlü Rus şef Gennadi
Rozhdestvensky yönetiyor. Steven Isserlis aslen Rus Yahudisi. Dedesi, Rus bestecisi ve piyanist Julius Isserlis. Karl Marx ve Felix Mendelssohn aileleri ile de kan bağları var. Uluslararası müzik kariyerinin en hareketli yıllarını yaşamakta olan sanatçı, 1993 yılında hem Piatagorsky hem de Royal Philharmonic Society ödüllerini kazanmış. 1998’de de İngiltere Kraliçesi tarafından müziğe üstün hizmetleri dolayısıyla CBE nişanı ile ödüllendirilmiş. 2000 yılında ise Schumann’ın doğum yeri olan Zwickau kenti Steven Isserlis’e Schumann ödülü vermiş. 2001 yılında da Japon Nippon Müzik Vakfı İsserlis’e vaktiyle ünlü çellist Emmanuel Feuermann’a ait olan 1730 yapımı Stradivarius sazı kullanma hakkını vermiş.
John Tavener’ın bu yetenekli ve şanslı çellist için bestelediği solo, çello için ağıt niteliğindeki bir yapıt, Thrinos. Tabii ki yine Doğu Ortodoks Kilisesinin, Bizans ilahilerinin etkileri burada da var. Paskalya yortusunun kutsal Cuma günü Meryem Ana adına söylenen bir ağıt ilahidir Thrinos. Ayrıca, Ortodokslar arasında cenaze evinde de söylenen bir ilahidir. John Tavener bu yapıtını yakın bir dostunun ölümü üzerine bestelemiş ve Steven Isserlis’e adamış. The Protecting Veil / Thrinos'tan ses örnekleri için tıklatınız
